رادیولوژی چیست و چه کاربرد هایی دارد؟
رادیولوژی یکی از شاخه های علم پزشکی است که با استفاده از روش های غیر تهاجمی تصویربرداری مانند اشعه ایکس، به تشخیص و درمان بیماری های مختلف کمک می کند. رادیولوژی گاهی برای تشخیص عارضه های مختلف مانند سرطان در بدن انسان مورد استفاده قرار می گیرد.09124773266 آقای سروش قمری
رادیولوژی مداخله ای به منظور انجام جراحی غیر تهاجمی مانند حذف لخته های خون از رگ های انسان انجام می شود.
گاهی نیز از این روش برای درمان بیماری های مختلف از جمله سرطان از طریق روش های پرتودرمانی یا رادیوتراپی استفاده می شود. در این مطلب به طور دقیق تر به بررسی کاربرد ها، روش ها و همچنین عوارض احتمالی انواع رادیولوژی می پردازیم.
تاریخچه رادیولوژی
در قرن اخیر، پیشرفت های صورت گرفته در زمینه رادیولوژی باعث معرفی روش های جدیدی برای تشخیص و گاهاً درمان عارضه های مختلف شده است. در حالیکه بسیاری از روش های مرسوم رادیولوژی برای درمان و تشخیص بیماری ها استفاده می شود، جالب است بدانید که بسیاری از این روش ها اخیراً در علم پزشکی کاربرد پیدا کرده اند.
در سال ۱۹۸۵، اولین بار اشعه ایکس توسط دانشمندی به نام ویلهلم کنراد رونتگن کشف شد. او اولین کسی بود که از اشعه ایکس برای تصویر برداری از درون بدن انسان استفاده کرد. او این تکنیک را اولین بار روی دست همسر خود امتحان کرد و این امر موجب شور و هیجان بسیاری در بین دانشمندان و محققان اروپایی شد. رونتگن به خاطر این کشف، در سال ۱۹۰۱ برنده جایزه نوبل فیزیک شد.
اولین بار بعد از اصرار فراوان دانشگا هاً در همان ساختمانی که کشف شده بود، رونتگن سخنرانی در این باره انجام داد. که مورد تمجید فراوان قرار گرفت و به او پیشنهاد شد که نام این کشف را اشعه رونتگن نام گذاری کند بعد از گذشت مدتی رشته تحصیلی با نام Musculoskeleta Radiology در دانشگا هاً تدریس شد.
نقش توماس ادیسون در پیشرفت رادیولوژی
توماس ادیسون در پیشرف دستگاه رادیولوژی سهم مهمی داشت. طی مراحل پیشرفت این اکتشاف طراحی تیوب به وجود آمد که شامل صفحه پلاتینیوم در وسط لوله کروکس کاتد خمیده بود. که خیلی سریع مورد قبول محققان قرار گرفت و در همان سال به فروش رسید. بعد از طراحی تیوبی، طراحی اسکرین فلورسنت بود که توماس ادیسون در پیشرفت این طراحی نقش بسزایی داشت.
رفته رفته این تکنولوژی پیشرفت کرد و در زمان جنگ جهانی اول مورد توجه نظامی ها قرار گرفت. در آن زمان فقط توانایی تصویربرداری از دست را داشت، و محققان در پی پیشرفت این تکنولوژی برای کل بدن بودند. اواخر سال ۱۸۹۷ میلادی توانستند از کل بدن تصویر برداری کنند.
به دلیل مضرر بودن اشعه x رفته رفته مشکلاتی برای کاربران این دستگا هاً به وجود آمد تا آنجایی که چندین نفر جان خود را از دست دادند. یکی از آن ها کریکور کاسابیان بود که به عنوان اولین شهید رادیولوژی نامیده شد.
تاریخچه اولین دستگاه رادیولوژی در ایران
اولین دستگاه رادیولوژی در ایران با پرفسور حسابی در ارتباط است. ایشان به عنوان پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران، برای آنکه بتوانند، پدیده های نوین را به دانشجویان خود تدریس نمایند و آنان را با دست یافته های جدید جهانی آشنا کنند، اولین دستگاه پرتو ایکس را در آزمایشگاه دانشسرای عالی (دارالمعلمین وقت)، با ابعاد بسیار کوچک، در سال ۱۳۰۹ هـ ش. راه اندازی نمودند.
به گفته دکتر سیّد محمد حسابی، ایشان حدود یک سال فقط به امر مطالعه، پژوهش، طراحی و محاسبه این دستگاه پرداختند، و در این زمینه، از پروفسور ژانه، پروفسور میشل، یعنی اساتیدشان در اکول سوپریور دو الکتریسیته (پلی تکنیک فرانسه، که مدرسه مهندسی برق ایشان در پاریس بود)، و نیز از راهنمایی های پروفسور فابری(استاد ایشان در دانشگاه سوربن)، راهنمایی مهمی را دریافت کردند، و حتی آن ها هر یک چند قطعه از وسایل مورد نیاز ساخت دستگاه رادیولوژی را، از دانشگاه های خود برای استاد هدیه فرستادند.
آقای دکتر حسابی تصمیم به ساخت یک دستگاه رادیولوژی بیمارستانی(کاربردی) در کشور در ابعاد غیر آزمایشگاهی گرفتند و به همین منظور برادرشان را برای گذراندن یک دوره تخصصی رادیولوژی به مدت یک سال به فرانسه (دانشگاه پاریس) فرستادند.
زیرزمین بیمارستان گوهرشاد که طول آن تقریباً ۴۵ متر و عرض آن تقریباً ۴ متر بود برای انجام پروژه ساخت اولین دستگاه رادیولوژی کاربردی بیمارستانی در نظر گرفته شد. جرقه هایی که بین مقره های به کار رفته در این زیرزمین جهش می کرد به طول تقریبی ۷۰ سانتیمتر و با صدای بسیار زیاد بود که به واسطه وجود ولتاژ بالا بین سیم ها می جهید که از شدت نور و صدای آن ها کسی جراًت نمی کرد وارد این زیرزمین شود.
کلمه رادیولوژی از دو واژه رادیو (موج تابش) و لوژی (بیان) تشکیل شده است. به معنی بیان اشعه می باشد. این نوع اشعه، ریز موج هایی می باشند که از هر ماده ای عبور می کنند. و به دلیل پراکنده شدن حتی قابل مشاهده نمی باشد. تنها ماده ای که از آن نمی تواند عبور کند سرب می باشد. در مراکز رادیولوژی و اتاق های رادیولوژی از سرب در دیوار ها برای خارج نشدن اشعه استفاده می شود رادیولوژی امروزه در تمام مرکز درمانی وجود داشته و در تشخیص بیماری، درمان و حتی صنعت نیز کاربرد چشم گیری دارد.
مطالب مفید: تفسیر سونوگرافی کبد
افرادی که در مراکز رادیولوژی کار می کنند
افرادی که در مراکز رادیولوژی کار می کنند را رادیولوژیست گویند. رادیولوژیست در واقع به پزشکی گفته می شود که پس از پایان دوره پزشکی عمومی، تحصیلات خود را در رشته رادیولوژی ادامه می دهد. این افراد به واسطه اطلاعاتی که از شیوه تشخیص و درمان بیماری های مختلف دارند و همچنین تخصصی که در استفاده از روش های تشخیصی و درمانی رادیولوژی دارند، می توانند به تشخیص دقیق تر ناهنجاری ها و بیماری های مختلف به پزشک متخصص کمک کنند.
در کنار رادیولوژیست ها در مراکز درمانی افرادی برای کمک به آن ها مشغول به کار می باشند که به آن ها تکنسین گفته می شود. همین طور شخصی در کنارتکنسین و رادیولوژیست را فیزیکدان پزشکی مینامند که تخصص این افراد در کیفیت و سلامت دوز مناسب دستگاه ها می باشد.
دستگاه رادیولوژی
دستگاه های رادیولوژی با توجه به طیف وسیع کاربرد های رادیولوژی از تنوع بسیاری برخوردار هستند. این دستگاه ها عموماً با استفاده از پرتو های اشعه ایکس تصویربرداری از ناحیه مورد نظر را انجام می دهند. با این حال رادیولوژی صرفاً محدود به استفاده از اشعه ایکس نیست، بلکه در روش هایی مانند MRI، سونوگرافی و پزشکی هسته ا ی از امواج صوتی، مغناطیسی و همچنین رادیواکتیو استفاده می شود.
انواع دستگاه رادیولوژی
به طور کلی انواع دستگاه های رادیولوژی با توجه به نوع و ماهیت استفاده در دسته های زیر تقسیم بندی می شوند:
رادیوگرافی ساده (ثابت و متحرک)
دستگاه رادیوگرافی ساده به منظور ثبت تصاویر رادیوگرافی ساده کاربرد دارند. در نوع ثابت یک اتاق مجزا برای نصب تجهیزات تصویربرداری در نظر گرفته می شود و تکنسین در یک یونیت مجزا تصاویر را ثبت می کند. اما دستگاه های متحرک یا پرتابل را می توان در مواقعی که امکان حرکت دادن بیمار و انتقال به واحد رادیولوژی وجود ندارد استفاده کرد.
دستگاه های پرتو تشخیصی فلوروسکوپی: این دستگاه ها به ثبت تصاویر متحرک از بخش های مختلف بدن بیمار کمک می کنند. اما با توجه به دوز بالای تابش اشعه، ریسک بالاتری نسبت به تصویربرداری رادیوگرافی ساده را به همراه دارد.
دستگاه های توموگرافی یا سی تی اسکن
دستگاه های ماموگرافی
دستگاه های رادیولوژی دندان ( پانورکس ساده و پانورکس سفالومتری (
انواع رادیولوژی
انواع رادیولوژی به سه دسته رادیولوژی تشخیصی، رادیولوژی مداخله ای و رادیولوژی درمانی تقسیم می شود. در ادامه این سه نوع توضیح داده خواهد شد
روش های متعددی برای تصویربرداری رادیولوژی به منظور تشخیص و نظارت بر روند پیشرفت بیماری ها وجود دارد. این روش ها عبارتنداز:اشعه ایکس یا رادیوگرافی ساده معمولاً به منظور مشاهده بافت های سخت و استخوانی استفاده می شود. در تصاویر بدست آمده از رادیوگرافی ساده، استخوان ها و بافت های سخت تر به رنگ سفید و با کنتراست بالا نسبت به پس زمینه تیره نمایش داده می شوند. بسیاری از بافت های دیگر بدن به صورت طیف های خاکستری رنگ در این تصاویر مشاهده می شوند. از رادیوگرافی ساده بیشتر به منظور تشخیص شکستگی های استخوان و انسداد در مجاری ادراری استفاده می شود. با این حال، رادیوگرافی از قفسه سینه گاهی می تواند وجود سرطان ریه در بیمار را تشخیص دهد. یکی دیگر از کاربرد های اشعه ایکس در رادیوگرافی، تشخیص بیماری های فک و دندان است.
پرتو های ضعیف شده اشعه ایکس در ماموگرافی به منظور تشخیص ناهنجاری های بافت پستان مانند تومور ها استفاده می شود.
سی تی اسکن
مقطع نگاری رایانه ای یا همان سی تی اسکن با استفاده از پرتو های اشعه ایکس و محاسبات کامپیوتری، تصویری از سطح مقطع بافت های مختلف بدن از زوایای مختلف ارائه می کند. این روش جزئیات بیشتری نسبت به رادیوگرافی ساده به نمایش می گذارد و به همین دلیل برای تشخیص ناهنجاری های کوچک تر و نیازمند بررسی دقیق تر مورد استفاده قرار می گیرد. در سی تی اسکن گاهی از محلول های ایجاد کننده کنتراست استفاده می شود تا تصویر دقیق تری از بافت مورد نظر حاصل شود. سی تی اسکن یکی از روش های مرسوم تشخیص تومور های سرطانی در بخش های مختلف بدن است.
ام آر آی
بر خلاف سی تی اسکن، در ام آر آی از میدان مغناطیسی به جای اشعه ایکس در تصویربرداری استفاده می شود. این روش نسبت به ام آر آی در تشخیص ناهنجاری ها مانند تومور ها در بافت های نرم تر بدن کاربرد دارد. علاوه بر این، در ام آر آی به جای تصویر مقطعی، می توان تصویری سه بعدی از بافت مورد نظر به دست آورد.
مطالب مفید: تفسیر سونوگرافی بارداری
سونوگرافی
در این روش تصویربرداری از اشعه های فراصوت به منظور ثبت تصویر از قسمت های متحرک بدن استفاده می شود. رایج ترین کاربرد سونوگرافی در تشخیص سلامت جنین در دوران بارداری است. با این حال از این متد در تشخیص سرطان سینه، کارکرد غدهتیروئید، و همچنین بیماری های قسمت شکمی استفاده می شود. سونوگرافی بر خلاف روش های تصویربرداری با اشعه ایکس هیچ گونه عارضه ای ندارد.
فلوروسکوپی
در این روش از پرتو های اشعه ایکس برای تصویربرداری مداوم و در لحظه از بخش های متحرک بدن مانند حرکت مفاصل استفاده می شود. فلوروسکوپی نسبت به روش های مرسوم رادیولوژی، بیمار را در معرض بیشترین حد تابش اشعه ایکس قرار می دهد.
اسکن پزشکی هسته ای
تست هایی مانند سنجش تراکم استخوان با استفاده از این روش انجام می شوند. علاوه بر این، از این روش گاهاً با استفاده از مواد رادیواکتیو در درمان بیماری های مختلف از جمله سرطان استفاده می شود.
انواع رادیولوژی
رادیولوژی مداخله ای
رادیولوژی یکی از مهم ترین ابزار های درمان مداخله ای در بیماری های مختلف است که جایگزین روش های تهاجمی مانند جراحی می شود. این روش نسبت به درمان های تهاجمی، آسیب، خونریزی و جراحت کمتری دارد و دوره نقاهت بیمار را تا حد زیادی کوتاه می کند. درمان های مداخله ای که توسط رادیولوژی امکان پذیر شده اند عبارتنداز:
از بین بردن انسداد عروق خونی
از بین بردن لخته های خون و قرار دادن استنت به منظور تسهیل جریان خون در رگ ها
درمان آنوریسم یا ضعیف شدن قسمت هایی از رگ
پیشگیری از خونریزی ( امبولیزاسیون عروق )
قراردادن لوله های تغذیه ( گاستروستومی ) در بیمارانی که توانایی خوردن غذا ندارند.
بیوپسی یا نمونه برداری آزمایشگاهی از بافت سرطان ( استفاده از سی تی اسکن یا سونوگرافی برای هدایت سوزن نمونه برداری به بافت مورد نظر)
درمان کمردرد های مزمن
رادیو درمانی
رادیولوژی درمانی یا رادیوتراپی
رادیودرمانی در بیش از ۵۰ درصد از افراد مبتلا به سرطان یک روش مرسوم درمانی است. انتخاب روش درمانی مناسب با استفاده از رادیوتراپی بسته نوع بیماری، علائم و اهداف مورد نظر از درمان متغیر است. این روش ها عبارتنداز:
رادیوتراپی با استفاده از اشعه خارجی (External Beam Radiotherapy)
جراحی استریوتاکتیک (Stereotactic Surgery)
درمان با استفاده از اشعه های پروتون (Proton Beam Therapy)
مزایا و معایب رادیولوژی
مزایا و معایب رادیولوژی و آگاهی از آن ها مهم است. بنابراین در این قسمت از مقاله عوارض رادیولوژی را بررسی می کنیم. پرتو های اشعه ایکس با جداکردن الکترون از اتم ها می تواند سبب آسیب به DNA سلول های بدن شود. افرادی که به طور مداوم در معرض پرتو های اشعه ایکس هستند، ریسک بالای ابتلا به سرطان را تجربه می کنند. استفاده از روش های مختلف رادیولوژی در سنین کودکی و در زنان باردار باید با ملاحظات خاصی صورت گیرد. با این حال تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس مزایای زیادی دارد که می تواند تا حد زیادی در وقت و زمان صرفه جویی کند و به اقدامات درمانی مؤثر کمک کند. به همین علت است که در اتخاذ روش های مختلف رادیولوژی، ارزیابی ریسک ها و منافع توسط متخصصین اهمیت بسیاری دارد.
عوارض رادیولوژی
سخن پایانی
رادیولوژی در تصور عموم مردم شاخه ای از علم پزشکی است که به استفاده از پرتو های اشعه ایکس و سی تی اسکن محدود می شود. با این حال، لازم به ذکر است که کاربرد های این رشته بسیار وسیع تر است. رادیولوژی زمانی تنها به منظور تشخیص صدمات و بیماری ها استفاده می شد. اما امروزه روش های نوین درمانی و مداخله ای رادیولوژی کمک زیادی به پیشرفت درمان های غیرتهاجمی و مؤثر در درمان انواع ناهنجاری و سرطان ها کرده است.
مانند سایر شاخه های علم پزشکی، رادیولوژی نیز پیچیدگی های خاص خود را دارد و قبل از انجام آن باید حتماً نسبت به مزایا و معایب روش های مختلف آن آگاه شد. برای دریافت مشاوره در خصوص انواع روش های رادیولوژی شامل سی تی اسکن، ام آر آی، سونوگرافی و غیره می توانید با مرکز رادیولوژی و سونوگرافی دکتر وهاب آقایی تماس بگیرید. کلینیک دکتر وهاب آقایی با در اختیار داشتن کادری مجرب از متخصصین و تکنسین های رادیولوژی یکی از بهترین مراکز رادیولوژی و سونوگرافی ایران در تشخیص انواع سرطان و ناهنجاری های مختلف محسوب می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با مرکز دکتر وهاب آقایی تماس بگیرید.
رادیوگرافی یا تصویربرداری اشعه ایکس یک تست سریع و بدون درد است که تصاویری از ساختار های درون بدن شما - به ویژه استخوان ها - ایجاد می کنند.
پرتو های اشعه ایکس از بدن شما عبور می کنند و بسته به تراکم ماده ای که از آن عبور می کنند، در مقادیر مختلف جذب می شوند. مواد متراکم، مانند استخوان و فلز، در رادیوگرافی به رنگ سفید ظاهر می شوند. هوا در ریه های شما سیاه و سفید است. چربی و ماهیچه به شکل سایه های خاکستری ظاهر می شوند.
در برخی از انواع روش های رادیوگرافی، یک ماده حاجب - مانند ید یا باریم - به بدن شما وارد می شود تا جزئیات بیشتری در مورد تصاویر ارائه دهد.
سونوگرافی در منزل تهران
چرا رادیوگرافی
از فناوری اشعه ایکس برای معاینه بسیاری از قسمت های بدن استفاده می شود.
رادیولوژی استخوان و دندان ها
شکستگی و عفونت. در بیشتر موارد، شکستگی و عفونت در استخوان ها و دندان ها در رادیوگرافی به وضوح نشان داده می شود.
آرتروز. رادیوگرافی مفاصل شما می تواند شواهدی از آرتروز نشان دهد. رادیوگرافی که طی سال های پیش صورت گرفته است می تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آرتریت شما رو به وخامت است یا خیر.
خرابی دندان. دندانپزشکان از رادیوگرافی برای بررسی حفره ها در دندان استفاده می کنند.
پوکی استخوان. انواع خاص رادیوگرافی می تواند تراکم استخوان شما را اندازه گیری کند.
سرطان استخوان. رادیوگرافی می تواند تومور های استخوانی را نشان دهد.
رادیولوژی قفسه سینه
عفونت یا بیماری های ریه. ذات الریه، سل یا سرطان ریه می تواند در رادیوگرافی قفسه سینه ظاهر شود.
سرطان پستان. ماموگرافی نوع خاصی از رادیوگرافی است که برای بررسی بافت پستان استفاده می شود.
بزرگ شدن قلب. این مشکل علامت نارسایی احتقانی قلب در رادیوگرافی به وضوح نشان داده می شود.
انسداد عروق خونی. تزریق ماده حاجب حاوی ید می تواند به برجسته کردن بخش هایی از سیستم گردش خون شما کمک کند تا آن ها را در رادیوگرافی مشاهده کنید.
رادیولوژی شکم
مشکلات دستگاه گوارش. باریم، یک ماده حاجب، می تواند به شناسایی مشکلات موجود در دستگاه گوارش شما کمک کند.
وسایل بلعیده شده. اگر فرزند شما چیزی مانند کلید یا سکه را بلعیده باشد، اشعه ایکس می تواند محل آن شی را نشان دهد.
رادیولوژی و سونوگرافی در منزل تهران
مرکز درمان در منزل تهران با برخورداری از تجهیزت پیشرفته ومدرن آماده ارائه خدمات رادیولوژی به شما عزیزان در محیط آرام منزل است، کافی است با شماره 09051804289 تماس بگیرید تا همکاران ما در اسرع وقت پاسخگوی شما باشند.